Patêjan fribordzê
Mo dè la prèjidinte

Mo dè la prèjidinte

On mo de la prèjidinte kantonale

Du ke Marcel Thürler l’è modâ chubetamin po le Gran Patchi le 5 juyè dè l’an pachâ, nouthra Chochyètâ kantonale ch’è rètrovâye chin kapetan po travêcha dutrè rebritsè ke no j’atindâvan; ma tota la binda dou komité chè rabrachi lè mandzè è ora, no chin tot’è ti prê por alâ inn’an in chè cholodzin dèjo na boun’oura. Le 12 dou mi dè mé pachâ, mè j’èmi dou komité m’an fê l’anà dè mè konfyâ lè lan de la Chochyêta è chu benéje dè povê kontâ chu là por akouchtâ din le dzouyo lè tsalandzo k’atindon a boré nouthron galé lingâdzo. Adon no chin dza dèveron avui dutrè projè po lè pye dzouno ke chon l’avinyi dè nouthron patê- chin j’oubyâ, bin chure, dè no rinkontrâ kemin dè kothema avui no j’anhyan ke no j’an bayi le go dè nouthron viye dèvejâ.

Vo bayo adon rankâ po vinyi no rètrovâ è inkoradji totè lè patêjannè è ti lè patêjan ke ch’in bayon po fére a amâ nouthra balà linvoua in le kurtiyin: lè 26/27 dou mi dè juyè ou Lé Domêna (Bergseefest) è i j’Invouètè in Tsêrmê po la mècha in patê le 17 dou mi d’ou. Oubyâdè pâ d’ala gugâ kotyè kou nouthron chitse ouèbe www.patoisants.ch!

Mè rèdzoyo dza dè vo kriji i j’indrenâyè ke cheron betâ chu pi po vo è avui vo è vo kouâjo a tot’è ti on bi tsôtin,

Carmen Buchillier, La Toua
Mi dè jouin 2025


Depuis que Marcel Thürler est subitement décédé le 5 juillet de l’année passée, notre Société cantonale s’est retrouvée sans capitaine pour traverser les quelques remous qui l’attendaient. Toute l’équipe du comité s’est retroussé les manches et aujourd’hui nous sommes toutes et tous prêts à avancer par des vents favorables. Le 12 mai dernier, mes collègues du comité m’ont fait l’honneur de me confier les rênes de notre Société et je suis heureuse de pouvoir compter sur elles et sur eux pour avancer dans la joie en évitant les écueils vers les nombreux défis qui attendent notre joli langage. Plusieurs projets ont commencé pour les plus jeunes qui sont l’avenir de notre patois- mais nous n’oublions pas, bien sûr, les traditionnelles rencontres avec nos aînés qui nous ont transmis le goût de notre ancien parler.

Je vous donne donc rendez-vous pour venir nous retrouver et encourager toutes les femmes et les hommes qui s’investissent pour faire aimer notre belle langue en la cultivant: les 26 et 27 juillet 2025 au Lac Noir (Bergseefest) et bien sûr aux Invuettes à Charmey pour la Messe en patois du 17 août. N’oubliez pas d’aller parfois jeter un coup d’œil à notre site web www.patoisants.ch! Je me réjouis déjà de vous croiser lors des activités qui seront mises sur pied pour vous et avec vous et je vous souhaite à toutes et tous un bel été,

Carmen Buchillier, La Tour-de-Trême
Juin 2025


A propou dè nouthra Chochyètâ


ichtorike di 13 dêrire j’anâyè

La chochyètâ kantonale di patêjan fribordzè lè j’ou fondâye le 14 du mi d’où 1960, le premi préjidin ithrè Francis Brodà è la grâta papè ithrè Anne-Marie Yerly, l’è pâ du vouè k’Anne-Marie èkri.

La chochyètâ kantonale di patêjan fribordzè ithrè conpoujaye dè 6 amikalè :

Intrè No dè Friboua, lè la pye viye amikala ke l’a fithâ chè 60 an in 2016, chin fâ 66 an d’adzô.

Lè Yêrdza de la Yanna l’an fithâ lou 50 an in 2010, chin fâ 62 an

Lè Takounè de la Vevéje l’an fithâ lou 40 an le 30 d’oktôbre 2022

Lè Patêjan de la Grevire l’è jou fondaye in 1984, chin fâ 38 an. L’on pou dre ke l’è la benjamine.

Intrè No dè Dzenèva

Lè Grahyà dè Logena

L’Amicala di Grahya dè Lôjena lè j’ou abandenâye l’y a kotchè j’an fôta dè minbro. Chon j’ou grantin bin aktif. Ithrè Suzanne Monney ke l’è j’ou bin di j’an préjidinta.

L’amikala Intrè No dè Dzenèva l’an achebin abandenâ, l’è l’âdzo di minbro, chobrâvan tchè dutrè. L’an bin di j’an betâ chu pi di téâtro dè Nono Purro è prà d’ôtrè j’andrenâye.

Ithrè Robert Kolly k’ithrè prèjidin, l’è j’ou grantin chèkrètéro è bochè de la chochyètâ kantonale.

Du tin dè hou 13 dêri an no j’an intrèprê kotyè gran projè :

Le novi dikchenéro l’è chayê in 2013 apri a poupri 8 an dè travô. L’a rinkontrâ ouna vertâbya raouchête.

No j’an achebin fê oun’ aplikachyion po lè smartphone.

No j’an organijâ la fitha internachionale di patê en 2013 a Bulo, l’è j’ou ‘na tota bala è granta fitha.

Avu la FRIP, ke l’a chon chitso a Lôjena, kan ithro préjidin, no j’an itrèprê lè dèmârtsè po fére rèkonyèthre le Francoprovençal, don nouthron patê, dèvan di j’èchpêre dou konchèye dè l’Europe è a Bêrna pè la komichyon di linvouè minoritére. Lè pâ j’ou to cholè, l’a dourà 7 an po ke rèkonyechichan le patê kemin linvoua minoritére in 2018.

Chuite a la rèkonyechanthe dou patê kemin linvoua minoritére, le konchèye de l’Europe din la Charte que le konchèye fèdèral l’a chinyi, l’a démandâ d’introduire le patê à l’èkoula primêre in 8H. Bêrna l’a chuèvu hou rèkemandahyon è l’a demandâ ou tyinton dè Friboua dè fére le nèchechéro po ke din lè j’èkoulè primêre le patê chi inchènyi in inichyachyon.

No j’an betà chu pi ouna komichyon por inkotchi l’inichyachyon ou patê a l’ékoula primêre.

Adon Carmen Buchillier et Jaques Jenny l’an fê on lordo travô avu di dju dè kârtè farmo intèrèchin po lè j’èlève. No j’an fê in 2021 di test din lè j’èkoulè de la Grevire, chin ch’è farmo bin pachà è lè j’infan chè chon prê ou dju.

Le programe lè j’ou adoptâ pè le charvucho de la kulture dou tchinton dè Friboua, din « Culture èkoula » du 2023. I vudri rèmarhyâ cholidamin Carmen et Dzâtyè po ha rèouchête,

Du j’ora in léve no fudrè inkotchi di profècheu por inchènyi le patê a l’ékoula primêre. Baye mè a kondji dè lanhyi ouna dèmanda po rètsèrtchi di profècheu è di patêjan ke cheran intèrèchi dè vinyi bayi hou kour a l’ékoula primère, chin din ti lè dichtri. I atindo lou mèchâdzo po ch’anonhyi.

Le 17 d’oktôbre dè chti an, avu Carmen no chin j‘â ou Chèrvucho dè la Culture a Bêrna, vê la novala Directrice ke la rinpyahi Madama Isabelle Chassot po dèmandâ on bokon dè chotin po nouthron patê è chuto po le patê a l’èkoula primére. Di kou fô alâ pyorâ po avu ôtyè è po fére avanhyi lè j’afére.

Le travô dou préjidin kantonal, l’è dè trovâ di fran po lè kour dè patê, oupri de la LORO, dè trovâ di sponsors, lè kontakt avu lè directeu di CO po lè kour dè patê, et binchur avu la Direkchyon dè la formachyon è dè la kulture dou tchinton, Madama Sylvie Bonvin po trovâ on bokon dè chotin a nouthron patê.

Bayidè mè a kondji dè rèmarhyâ totè lè pèrchenè di j’amikalè ke ch’okupon di vèyè dè patê, di kour dè patê din lè CO, achebin a l’Unipop, a hou ke van achebin din lè méjon dè rèpou, chin oubyâ lè j’animateu dè Radio Friboua André è Denis. I vudri fèlichitâ ti lè patêjan ke vinyon a l’èmichyon dè Radio Friboua po dèvejâ nouthron bi patê.

No puon achebin fèlichitâ Anne-Marie Yerly è ti nouthrè bon patêjan ke beton di j’artikle din la gajèta La Grevire chu Deché-Delé è no kouâjin a Romain Pittet pyin dè rèouchête po la chuite.

Marcel Thürler
Préjidan de la chochyètâ kantonale di patêjan fribordzè du 2011 a 2024
Novembre 2022